Τον γύρο του διαδικτύου κάνουν τις τελευταίες ημέρες οι εικόνες των φιλάθλων της Ιαπωνίας να καθαρίζουν τις κερκίδες του γηπέδου που τους φιλοξένησαν στον αγώνα της Εθνικής τους ομάδας με την Γερμανία για το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ, αλλά και αυτές από τα πεντακάθαρα αποδυτήρια που άφησαν οι ποδοσφαιριστές της ομάδας μετά τον αγώνα, με τα δώρα που άφησαν να αποτελούν το… κερασάκι στην τούρτα.
Του Αντώνη Κατσαρού
Όμως αυτό που στα μάτια μας φαντάζει ως… περίεργο, για τους Ιάπωνες είναι απόλυτα φυσιολογικό και αποτελεί μέρος της κουλτούρας τους.
Στην Ιαπωνία, από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά μαθαίνουν να καθαρίζουν τους χώρους που χρησιμοποιούν. Στο σχολείο, αμέσως μετά το μεσημεριανό τους, ξεκινάει το o-soji (καθάρισμα) και διαρκεί για περίπου 20 λεπτά, ενώ στη συνέχεια παίρνουν χρόνο για ξεκούραση. Αυτό συμβαίνει τέσσερις φορές την εβδομάδα (εκτός Τετάρτης και Σαββάτου), ενώ την τελευταία ημέρα του κάθε τριμήνου, τα παιδιά κάνουν γενική καθαριότητα του σχολείου τους. Σε όλη τη διάρκεια του o-soji, ακούγονται χαρούμενα και εμψυχωτικά τραγούδια.
Αν εμβαθύνουμε και άλλο στην παραπάνω διαδικασία, θα μάθουμε πως ένα παιδί της έκτης δημοτικού, θα πάει στην τάξη της πρώτης για να βοηθήσει τους μικρούς στην καθαριότητα. Αυτό, πέρα του πρακτικού, βοηθά και στην κουλτούρα που χτίζεται στη χώρα: Οι μεγαλύτεροι μαθητές πρέπει να μάθουν να βοηθούν τους μικρότερους και οι μικρότεροι να αποκτήσουν μοντέλα μίμησης.
Και αν νομίζετε πως τελειώσαμε εδώ, να σας αναφέρουμε πως τρεις φορές τον χρόνο, οι μαθητές των σχολείων (από την τρίτη δημοτικού και πάνω) κάνουν το chiiki seiso, που σημαίνει ο καθαρισμός της γειτονιάς. Τα παιδιά μαζεύουν όλα τα σκουπίδια που υπάρχουν γύρω από το σχολείο τους.
Τι συμβαίνει όμως στον αθλητισμό και πως καλλιεργείται η κουλτούρα στην Ιαπωνία μέσω των αθλημάτων; Για να μάθουμε περισσότερα γι αυτό το κομμάτι, επικοινωνήσαμε με τον Δρ. Αλέξη Λύρα, ο οποίος τα τελευταία είκοσι και πλέον χρόνια, δίδαξε και διδάσκει Ολυμπισμό σε Αμερική, Ιαπωνία, Ινδία, Μποτσουάνα, Νότια Αφρική, Μονακό, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Ισπανία, Ελλάδα και Αυστρία και ανέπτυξε δράσεις και πρωτοβουλίες ανά το παγκόσμιο. Είναι καθηγητής εφαρμοσμένου Ολυμπισμού και κοινωνικής ψυχολογίας και είναι υπότροφος της Ολυμπιακής Αλληλεγγύης της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Εδώ και έξι χρόνια βρίσκεται στην Τσουκούμπα της Ιαπωνίας, όπου στο Πανεπιστήμιο της πόλης δίδαξε τον Ολυμπισμό για κοινωνική αλλαγή, διπλωματία, καινοτομία και διεθνή ανάπτυξη, στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του «Sport for Tomorrow» το οποίο αποτέλεσε τη διεθνή συνεισφορά της Ιαπωνικής κυβέρνησης προς την παγκόσμια κοινότητα λόγω της ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο.
Όταν του ζητήσαμε να μας σχολιάσει τις εικόνες που είδαμε, τόσο από τις κερκίδες, όσο και από τα αποδυτήρια της ομάδας, μας είπε «Είναι δύσκολο να περιγράψω την Ιαπωνική κουλτούρα μέσα σε λίγα λόγια. Έχω ταξιδέψει σε πολλές χώρες, όμως η Ιαπωνία είναι από τις πιο πολιτισμένες κοινωνίες που έχω δει. Η συλλογικότητα, η αίσθηση του κοινού καλού, το αξιακό σύστημα ότι όλοι έχουμε ευθύνη να συνεισφέρουμε στα κοινά και πως κανένας δεν είναι υπεράνω του κοινού καλού, περιλαμβάνονται στην κουλτούρα τους. Αυτό βιώνεται από πολύ νωρίς στη ζωή τους, όπου υπάρχει απόλυτη αυτονομία, παρά την συλλογικότητα. Μπορείς να δεις παιδιά τριών ή τεσσάρων χρονών να παίρνουν το μετρό και ο κόσμος να ανοίγει για να περάσουν. Είναι τόσο έξω από τη δική μας αντίληψη και είναι απίστευτη χώρα και κοινωνία. Έχουν και τα στραβά τους βέβαια, όπως κάθε χώρα».
«Για εμάς η καθαριότητα είναι αγγαρεία. Σκεφτείτε πώς αντιδρούσαμε στον στρατό. Για τους Ιάπωνες όμως είναι τρόπος ζωής και το χαίρεται η ψυχή σου, να πηγαίνεις σε ένα σχολείο και να λάμπουν όλα. Αυτό δεν έρχεται από τους ουρανούς, αλλά από τη συλλογική ευθύνη».
Για τον αθλητισμό και πως επηρεάζεται από αυτή την κουλτούρα μας είπε «Αυτό το αξιακό σύστημα που είναι αγωγή, είναι παιδεία, περνάει σε όλες τις φάσεις της ζωής και ειδικά στον αθλητισμό που είναι ένα ακόμα εργαλείο, όπου μπορείς να διαμορφώσεις αξίες, κοινούς στόχους και να περάσεις την αξία μέσα στην αγωγή τους. Από πολύ μικροί μπαίνουν σε ό,τι άθλημα φανταστείς, αφού υπάρχουν κλαμπ που επιλέγουν ανάμεσα στον αθλητισμό, τη μουσική και την τέχνη. Μέσα από αυτές τις ομάδες υπάρχει η συλλογικότητα, η αξιακή έκφραση να καθαρίσουν τα γήπεδα, να μαζέψουν τις μπάλες και πολλά άλλα. Ένα τρανό παράδειγμα είναι το Busido, που είναι η αξία του πολεμιστή που έχει πολεμικές τέχνες (τοξοβολία, πολεμικές τέχνες, το Kendo), όμως δεν αφορούν τόσο την αθλητική επίδοση, αλλά κατά κύριο λόγο είναι εργαλείο φιλοσοφικό, αξιακό με τιμή και αυτό νομίζω είναι η αποκορύφωση της ιαπωνικής κουλτούρας στον αθλητισμό. Αθλητισμός χωρίς να έχει την ουσία της νίκης και αυτό έχει πολλά κοινά με την αρχαία Ελλάδα. Υπάρχουν πάρα πολλά κοινά στην κουλτούρα της Ιαπωνίας με την Αρχαία Ελλάδα».
Για όσα λέγονται πως οι Ιάπωνες είναι «ρομποτάκια»: «Δεν υπάρχει μεγαλύτερο στερεότυπο. Στην Ιαπωνία έχεις απόλυτη αυτονομία να κινηθείς μέσα στην κοινωνία. Για παράδειγμα, στον Covid δεν υπήρχε τιμωρία αν δεν ακολουθήσεις τις οδηγίες που θέτει ο οργανισμός υγείας. Απλά ο κόσμος τα εφάρμοσε γιατί δεν υπάρχει τίποτα υπεράνω του κοινού καλού. Δεν υπάρχουν «ρομποτάκια», καμία σχέση και είναι πολύ άδικο να λέγεται αυτό για μία τέτοια κοινωνία. Εγώ ζω έξι χρόνια στην Ιαπωνία και τώρα αντιλαμβάνομαι πως ίσως να μην ξέρω τίποτα από την Ιαπωνική κουλτούρα. Επεξεργάζονται τον κόσμο γύρο μας με εντελώς διαφορετικό τρόπο».
Για το γεγονός πως οι Ιάπωνες συνάδελφοι δεν πανηγύρισαν τη νίκη επί της Γερμανίας, αλλά συνέχισαν να κάνουν την δουλειά τους: «Αυτό είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό της Ιαπωνίας. Πάντα προχωρούν αμέσως στο επόμενο βήμα. Δηλαδή κέρδισαν χθες, ωραία, συνεχίζουμε πάρα κάτω. Ή έγινε τσουνάμι και καταστράφηκε μία περιοχή, συνεχίζουμε πάρα κάτω. Και φυσικά χτίζουν πάνω σε αυτό που έχουν μάθει. Έχουν συνοχή και συνεχής βελτίωση, κάτι που οι ίδιοι λένε Kaizen, δηλαδή το Κάι είναι η αλλαγή και το Ζεν είναι το παρόν. Είναι πάντα συγκεντρωμένοι στο παρόν και κάνουν κίνηση προς τα εμπρός».
Έχοντας πάρει αρκετά από τις πολύτιμες αυτές εμπειρίες από τον Δρ. Λύρα, καταλαβαίνουμε πολλά από αυτά που είδαμε να διαδραματίζονται στα γήπεδα του Κατάρ. Ίσως είναι η ώρα να εφαρμόσουμε και εμείς κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά της κουλτούρας του λαού της Ιαπωνίας…
